فصل سوم : شمایل
3 / 1شبیه ترینِ مردم به پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله
المعجم الکبیر به نقل از هُبَیره بن یَریم ، از امام علی علیه السلام : هر کس خوش دارد به کسی بنگرد که شبیه ترین گردن تا صورت را به پیامبر صلی الله علیه و آله دارد ، به حسن بن علی بنگرد ، و هر کس خوش دارد به کسی بنگرد که شبیه ترین گردن تا روی پا را از نظر شکل و رنگ به پیامبر خدا صلی الله علیه و آله دارد ، به حسین بن علی بنگرد .
المعجم الکبیر به نقل از هبیره بن یریم ، از امام علی علیه السلام : هر کس می خواهد به صورت پیامبر صلی الله علیه و آله از سر تا گردن بنگرد ، به حسن بنگرد ، و هر کس می خواهد به گردن تا پای او بنگرد ، به حسین بنگرد . آن دو ، شباهت به پیامبر صلی الله علیه و آله را تقسیم کرده اند .
سنن التِرمذی به نقل از هانی بن هانی ، از امام علی علیه السلام : حسن ، شبیه ترینْ سر تا سینه را به پیامبر صلی الله علیه و آله داشت و حسین ، از سینه به پایین ، بیشترین شباهت را به پیامبر صلی الله علیه و آله داشت . (1)
.
1- .در مسند الطیالسی و تهذیب الکمال ، به جای «سینه تا سر» آمده است : «صورت تا ناف» .
دلائل الإمامه :کانَ [ الحُسَینُ علیه السلام ] أشبَهَ النّاسِ بِالنَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، ما بَینَ الصَّدرِ إلَی الرِّجلَینِ . (1)
المعجم الکبیر عن محمّد بن الضحّاک بن عثمان الحزامی :کانَ جَسَدُ الحُسَینِ علیه السلام شِبهَ جَسَدِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله . (2)
الإصابه عن أنس :کانَ الحَسَنُ وَالحُسَینُ علیهماالسلام أشبَهَهُم بِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله . (3)
بحار الأنوار عن أبی هریره :دَخَلَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام وهُوَ مُعتَمٌّ ، فَظَنَنتُ أنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله قَد بُعِثَ! (4)
التاریخ الکبیر عن کلیب :رَأَیتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله فِی المَنامِ ، فَذَکَرتُهُ لِابنِ عَبّاسٍ ، فَقالَ : أذَکَرتَ حُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام حینَ رَأَیتَهُ؟ قُلتُ : نَعَم وَاللّهِ ، ذَکَرتُ تَکَفِّیَهُ (5) حینَ رَأَیتُهُ یَمشی . قالَ : إنّا کُنّا نُشَبِّهُهُ بِالنَّبِیِّ صلی الله علیه و آله . (6)
1- .دلائل الإمامه : ص 178 .
2- .المعجم الکبیر : ج 3 ص 115 الرقم 2845 ، تاریخ دمشق : ج 14 ص 127 ، البدایه والنهایه : ج 8 ص 150 .
3- .الإصابه : ج 2 ص 68 وراجع : فتح الباری : ج 7 ص 96 وتاریخ دمشق : ج 14 ص 126 .
4- .بحار الأنوار : ج 43 ص 294 الرقم 54 نقلاً عن المناقب لابن شهر آشوب وفیه ج 4 ص 20 «الحسن» بدل «الحسین» .
5- .تکفّی تکفّیا : أی تمایل إلی قُدّام : هکذا رُوی غیر مهموز ، والأصل الهمز (النهایه : ج 4 ص 183 «کفأ») .
6- .التاریخ الکبیر : ج 2 ص 381 الرقم 2846 ، تاریخ دمشق : ج 14 ص 121 .
دلائل الإمامه :حسین علیه السلام از سینه تا پاها ، شبیه ترینِ مردم به پیامبر صلی الله علیه و آله بود .
المعجم الکبیر به نقل از محمّد بن ضحّاک بن عثمان حزامی : پیکر حسین علیه السلام ، شبیه پیکر پیامبر صلی الله علیه و آله بود .
الإصابه به نقل از اَنَس : حسن و حسین علیهماالسلام ، شبیه ترینِ آنان به پیامبر صلی الله علیه و آله بود .
بحار الأنوار به نقل از ابو هُرَیره : حسین بن علی علیه السلام با عمامه وارد شد . گمان بردم که پیامبر صلی الله علیه و آله [زنده و ]برانگیخته شده است . (1)
التاریخ الکبیر به نقل از کلیب : پیامبر صلی الله علیه و آله را در رؤیا دیدم . آن را به ابن عبّاس گفتم . گفت : آیا هنگام دیدنش ، حسین به یادت آمد؟ گفتم : آری . به خدا ، راه رفتنش را که با اندکی تمایل به جلو بود ، به یاد آوردم! ابن عبّاس گفت : ما او (حسین علیه السلام ) را به پیامبر صلی الله علیه و آله تشبیه می کردیم .
1- .در المناقب، ابن شهرآشوب ، به جای «حسین» ، «حسن» آمده است .
3 / 2أشبَهُ النّاسِ بِفاطِمَهَ3المناقب لابن شهرآشوب عن محمّد بن الحنفیّه عن الحسن بن علی علیه السلام :کانَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام أشبَهَ النّاسِ بِفاطِمَهَ علیهاالسلام ، وکُنتُ أنَا أشبَهَ النّاسِ بِخَدیجَهَ الکُبری . (1)
3 / 3أشبَهُ النّاسِ بِموسیالکافی عن عبد الملک بن بشیر عن أبی الحسن الأوّل [الکاظم] علیه السلام :کانَ الحَسَنُ علیه السلام أشبَهَ النّاسِ بِموسَی بنِ عِمرانَ علیه السلام ما بَینَ رَأسِهِ إلی سُرَّتِهِ ، وإنَّ الحُسَینَ علیه السلام أشبَهُ النّاسِ بِموسَی بنِ عِمرانَ علیه السلام ما بَینَ سُرَّتِهِ إلی قَدَمِهِ . (2)
3 / 4اِختِضابُهُالکافی عن جابر عن أبی جعفر [الباقر] علیه السلام :دَخَلَ قَومٌ عَلَی الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِما ، فَرَأَوهُ مُختَضِبا بِالسَّوادِ ، فَسَأَلوهُ عَن ذلِکَ ، فَمَدَّ یَدَهُ إلی لِحیَتِهِ ، ثُمَّ قالَ : أمَرَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فی غَزاهٍ غَزاها أن یَختَضِبوا بِالسَّوادِ ؛ لِیَقوَوا بِهِ عَلَی المُشرِکینَ . (3)
1- .المناقب لابن شهر آشوب : ج 4 ص 2 ، بحار الأنوار : ج 24 ص 316 ح 21 .
2- .الکافی : ج 8 ص 233 ح 307 .
3- .الکافی : ج 6 ص 481 ح 4 ، مکارم الأخلاق : ج 1 ص 185 ح 542 وفیه «علیّ بن الحسین علیه السلام» بدل «الحسین بن علی علیه السلام» .
3 / 2شبیه ترینِ مردم به فاطمه علیها السلام
المناقب ، ابن شهرآشوب به نقل از محمّد بن حنفیّه ، از امام حسن علیه السلام : حسین بن علی علیه السلام ، شبیه ترینِ مردم به فاطمه علیهاالسلاماست و من ، شبیه ترینِ مردم به خدیجه کبرا هستم .
3 / 3شبیه ترینِ مردم به موسی علیه السلام
الکافی به نقل از عبد الملک بن بشیر ، از امام کاظم علیه السلام : امام حسن علیه السلام از سر تا ناف ، شبیه ترینِ مردم به موسی بن عمران علیه السلام بود و حسین علیه السلام از ناف تا پا ، شبیه ترینِ مردم به موسی بن عمران علیه السلام بود .
3 / 4مو رنگ کردنش
الکافی به نقل از جابر ، از امام باقر علیه السلام : گروهی بر حسین بن علی (1) که درودهای خدا بر آن دو باد در آمدند و ایشان را دیدند که مویش را سیاه رنگ کرده است . علّتش را پرسیدند . ایشان ، دستش را به محاسنش کشید و فرمود : «پیامبر صلی الله علیه و آله در یکی از جنگ هایش فرمان داد که مسلمانان ، مویشان را سیاه رنگ کنند تا بِدان ، در برابر مشرکان ، تقویت شوند» .
.1- .در مکارم الأخلاق ، به جای «حسین بن علی علیه السلام» ، «علی بن الحسین علیه السلام» آمده است .
الکافی عن یعقوب بن سالم عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :قُتِلَ الحُسَینُ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ ، وهُوَ مُختَضِبٌ بِالوَسمَهِ (1) . (2)
مکارم الأخلاق عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :کانَ الحُسَینُ علیه السلام یَخضِبُ رَأسَهُ بِالوَسمَهِ . (3)
الکافی عن أبی شیبه الأسدی عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :خَضَبَ الحُسَینُ وأبو جَعفَرٍ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِما بِالحِنّاءِ وَالکَتَمِ (4) . (5)
الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) عن شعبه عن جعفر بن محمّد عن أبیه [الباقر] علیهماالسلام :إنَّ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام کانَ یَخضِبُ بِالوَسمَهِ . (6)
المعجم الکبیر عن العیزار بن حریث :رَأَیتُ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام یَخضِبُ بِالسَّوادِ . (7)
1- .الوَسِمه بکسر السین وقد تسکّن : شجر بالیمن یُخضَبُ بورقه الشعر ، أسود (النهایه : ج 5 ص 185 «وسم») .
2- .الکافی : ج 6 ص 483 ح 5 وح 6 عن أبی بکر الحضرمی ، بحار الأنوار : ج 44 ص 204 ح 24 .
3- .مکارم الأخلاق : ج 1 ص 185 ح 540 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 100 ؛ الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) : ج 1 ص 420 ح 400 عن العیزار ولیس فیه «رأسه» .
4- .الکَتَم بالتحریک : نبت یُخلَط بالحنّاء ویُخضَب به الشعر فیبقی لونه . وأصله إذا طُبخَ بالماء کان منه مداد الکتابه (مجمع البحرین : ج 3 ص 1552 «کتم») .
5- .الکافی : ج 6 ص 481 ح 9 ، بحار الأنوار : ج 44 ص 203 ح 23؛ المصنّف لابن أبی شیبه : ج 6 ص 3 ح 2 ، المعجم الکبیر : ج 3 ص 98 ح 2781 کلاهما عن العیزار بن حریث من دون إسنادٍ إلی أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام نحوه .
6- .الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) : ج 1 ص 420 ح 401 ، المعجم الکبیر : ج 3 ص 98 ح 2779 عن أنس ، الذرّیه الطاهره : ص 133 ح 165 عن الحسن ، سیر أعلام النبلاء : ج 3 ص 281 ، تاریخ دمشق : ج 14 ص 128 کلاهما عن عمر بن عطاء نحوه وکلّها من دون إسنادٍ إلی أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام .
7- .المعجم الکبیر : ج 3 ص 99 الرقم 2786 و الرقم 2788 عن الشعبی و الرقم 2790 عن سعید المقبری ، الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) : ج 1 ص 422 الرقم 409 عن سعید بن أبی سعید ، مسند ابن الجعد : ص 313 الرقم 2126 عن عامر ، ذخائر العقبی : ص 223 عن عبدالرحمن بن بزرج نحوه .
الکافی به نقل از یعقوب بن سالم ، از امام صادق علیه السلام : حسین که درودهای خدا بر او باد در حالی شهید شد که مویش را با وَسْمه ، (1) سیاه رنگ کرده بود .
مکارم الأخلاق از امام صادق علیه السلام : حسین علیه السلام سرش را با وَسْمه ، سیاه رنگ می کرد . (2)
الکافی به نقل از ابو شیبه اسدی ، از امام صادق علیه السلام : حسین و باقر که درودهای خدا بر آن دو باد موی خود را با حنا و کَتَم ، (3) رنگ می کردند .
الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) به نقل از شعبه ، از امام صادق علیه السلام ، از پدرش امام باقر علیه السلام : حسین بن علی علیه السلام [مویش را] با وَسْمه ، رنگ می کرد .
المعجم الکبیر به نقل از عَیزار بن حُرَیث : حسین بن علی علیه السلام را دیدم که [مویش را ]سیاه رنگ می کرد .
.
1- .وَسمه (با کسر یا سکون سین) ، درختی در یمن است که با برگ آن ، مو را سیاه رنگ می کنند .
2- .در الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) ، کلمه «سرش را» نیامده است .
3- .کَتَم ، گیاهی است که با حنا مخلوط و مو را با آن رنگ می کنند و رنگش می پاید . از جوشانده ریشه آن ، مُرکّب برای نوشتن تهیّه می کنند .
المصنّف لعبد الرزّاق عن الزُّهری :کانَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام یَخضِبُ بِالسَّوادِ . (1)
المعجم الکبیر عن عبدالرحمن بن بزرج :رَأَیتُ الحَسَنَ وَالحُسَینَ علیهماالسلام ، ابنَی فاطِمَهَ علیهاالسلام ، یَخضِبانِ بِالسَّوادِ ، وکانَ الحُسَینُ علیه السلام یَدَعُ العَنفَقَهَ (2) . (3)
المعجم الکبیر عن سفیان بن عیینه :سَأَلتُ عُبَیدَ اللّهِ بنَ أبی یَزیدَ : رَأَیتَ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام ؟ قالَ : نَعَم ، رَأَیتُهُ جالِسا فی حَوضِ زَمزَمَ . قُلتُ : هَل رَأَیتَهُ صَبَغَ؟ قالَ : لا؛ إلّا أنّی رَأَیتُهُ ولِحیَتُهُ سَوداءُ إلی هذَا المَوضِعِ یَعنی عَنفَقَتَهُ وأسفَلُ مِن ذلِکَ بَیاضٌ ، وذَکَرَ أنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله شابَ ذلِکَ المَوضِعُ مِنهُ ، وکانَ یَتَشَبَّهُ بِهِ . (4)
تهذیب الکمال عن سفیان بن عُیَینه :قُلتُ لِعُبَیدِ اللّهِ بنِ أبی یَزیدَ : رَأَیتَ حُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام ؟ قالَ : نَعَم ، أسوَدَ الرَّأسِ وَاللِّحیَهِ ، إلّا شُعَیراتٍ هاهُنا فی مُقَدَّمِ لِحیَتِهِ ، فَلا أدری أخَضَبَ وتَرَکَ ذلِکَ المَکانَ شَبَها بِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، أو لَم یَکُن شابَ مِنهُ غیرُ ذلِکَ . (5)
1- .المصنّف لعبد الرزّاق : ج 11 ص 155 الرقم 20184 ، التاریخ الکبیر : ج 7 ص 151 الرقم 669 ، المصنّف لابن أبی شیبه : ج 6 ص 52 الرقم 1 کلاهما عن قیس مولی خباب ، المعجم الکبیر : ج 3 ص 99 ح 2789 عن جعفر عن أبیه وح 2791 عن الزهری عن الإمام زین العابدین علیه السلام وکلّها نحوه .
2- .العَنفَقه : الشعر الذی فی الشَّفَه السّفلی . وقیل : الشعر الذی بینها وبین الذَّقَن (النهایه : ج 3 ص 309 «عنفق») .
3- .المعجم الکبیر : ج 3 ص 99 الرقم 2787 ، ذخائر العقبی : ص 223 نحوه .
4- .المعجم الکبیر : ج 3 ص 132 الرقم 2900 .
5- .تهذیب الکمال : ج 6 ص 400 ، تاریخ دمشق : ج 14 ص 127 ، سیر أعلام النبلاء : ج 3 ص 281 عن ابن عیینه عن عبیداللّه بن أبی یزید ولیس فیه ذیله من «فلا أدری» ، البدایه والنهایه : ج 8 ص 150 .
المصنّف ، عبدالرزّاق به نقل از زُهْری : حسین بن علی علیه السلام [مویش را] سیاه رنگ می کرد .
المعجم الکبیر به نقل از عبد الرحمان بن بُزُرج : حسن و حسین علیهماالسلام ، پسران فاطمه علیهاالسلامرا دیدم که مویشان را سیاه رنگ می کنند و حسین علیه السلام ، موی میان لب پایین و چانه را وا می گذاشت [و رنگ نمی کرد] .
المعجم الکبیر به نقل از سفیان بن عُیَینه : از عبید اللّه بن ابی یزید پرسیدم : حسین بن علی علیه السلام را دیده ای؟ گفت : آری . او را نشسته در حوض زمزم دیدم . گفتم : آیا دیدی که رنگ می کند؟ گفت : نه . جز این ندیدم که محاسنش تا این جا (یعنی میان لب پایین و چانه) ، سیاه و زیر آن ، سفید بود . این بخش از موی پیامبر صلی الله علیه و آله ، سفید بود و حسین علیه السلام ، خود را به او شبیه می کرد .
تهذیب الکمال به نقل از سفیان بن عُیَینه : به عبید اللّه بن ابی یزید گفتم : حسین بن علی علیه السلام را دیده ای؟ گفت : آری . موی سر و صورتش سیاه بود ، مگر چند موی اندک در این جا (جلوی مَحاسنش) ؛ امّا نمی دانم آیا [محاسنش را] رنگ کرده بود و آن جا را برای شباهت به پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وا نهاده بود ، یا فقط آن چند مو از میان موهایش سفید شده بود .
3 / 5لِباسُهُالکافی عن جابر عن أبی جعفر [الباقر] علیه السلام :قُتِلَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام ، وعَلَیهِ جُبَّهُ خَزٍّ (1) دَکناءُ (2) . (3)
الکافی عن یوسف بن إبراهیم عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :اُصیبَ الحُسَینُ علیه السلام ، وعَلَیهِ جُبَّهُ خَزٍّ . (4)
الکافی عن جعفر بن عیسی :کَتَبتُ إلی أبِی الحَسَنِ الرِّضا علیه السلام ، أسأَلُهُ عَنِ الدَّوابِّ الَّتی یُعمَلُ الخَزُّ مِن وَبَرِها ، أسِباعٌ هِیَ؟ فَکَتَبَ علیه السلام : لَبِسَ الخَزَّ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام ، ومِن بَعدِهِ جَدّی علیه السلام . (5)
المعجم الکبیر عن محمّد بن الحسن :قُتِلَ الحُسَینُ علیه السلام یَومَ عاشوراءَ سَنَهَ إحدی وسِتّینَ ، بِالطَّفِّ بِکَربَلاءَ ، وعَلَیهِ جُبَّهُ خَزٍّ دَکناءُ ، وهُوَ صابِغٌ بِالسَّوادِ ، وهُوَ ابنُ سِتٍّ وخَمسینَ . (6)
.
1- .الخَزّ : اسم دابَّهٍ ثُمّ اُطلِقَ عَلَی الثَّوبِ المُتَّخَذِ مِن وَبَرِها ، وَالجَمعُ : خُزُوزٌ (المصباح المنیر : ص168 «خزز» وراجع : مجمع البحرین : ج1 ص508) .
2- .الدُکْنَه : لون یضرب إلی السواد (الصحاح : ج 5 ص 2113 «دکن») .
3- .الکافی : ج 6 ص 452 ح 9 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 94 ح 36 .
4- .الکافی : ج 6 ص 442 ح 7 ، تفسیر العیّاشی : ج 2 ص 15 ح 32 ، مجمع البیان : ج 4 ص 639 ، مکارم الأخلاق : ج 1 ص 237 ح 700 عن قتیبه بن محمّد وبزیاده «سداها إبریسم» فی آخره ، دعائم الإسلام : ج 2 ص 153 ح 544 ، بحار الأنوار : ج 65 ص 125 ؛ الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) : ج 1 ص 418 ح 397 عن معتّب مولی الإمام الصادق علیه السلام .
5- .الکافی : ج 6 ص 452 ح 8 .
6- .المعجم الکبیر : ج 3 ص 115 الرقم 2842 ، تاریخ دمشق : ج 14 ص 252 عن الزبیر .
3 / 5لباسش
الکافی به نقل از جابر ، از امام باقر علیه السلام : حسین بن علی علیه السلام کشته شد ، در حالی که رَدایی سیاه و بافته از خَز (1) بر او بود .
الکافی به نقل از یوسف بن ابراهیم ، از امام صادق علیه السلام : حسین علیه السلام ، در حالی کشته شد که رَدایی بافته از خز بر او بود .
الکافی به نقل از جعفر بن عیسی : به امام رضا علیه السلام نامه نوشتم و پرسیدم : آیا جنبندگانی که از موی آنها خَز تهیّه می کنند ، درنده هستند؟ امام علیه السلام در پاسخ نوشت : حسین بن علی علیه السلام و پس از او جدّم [امام صادق] علیه السلام نیز خَز پوشیدند . (2)
المعجم الکبیر به نقل از محمّد بن حسن : حسین علیه السلام ، روز عاشورای سال 61 هجری در صحرای طفّ کربلا ، شهید شد ، در حالی که رَدای سیاهِ بافته از خز به تن داشت ، پنجاه و شش ساله بود و مویش را سیاه رنگ کرده بود .
1- .خز ، حیوانی شبیه سَمور است که پوست آن ، لطیف و نرم است و از این رو برای لباس ، مناسب است . به لباس حاصل از آن نیز خز می گویند .
2- .استدلال امام علیه السلام مبتنی بر این مسئله است که نماز گزاردن با لباس بافته شده از اَجزای حیوان درنده ، صحیح نیست و چون دو امام با خز نماز خوانده اند ، پس ، خز ، از اجزای حیوان درنده نیست .م
الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) عن العیزار بن حریث :رَأَیتُ عَلَی الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه السلام مِطرَفا (1) مِن خَزٍّ ، قَد خَضَبَ لِحیَتَهُ ورَأسَهُ بِالحِنّاءِ وَالکَتَمِ . (2)
المصنّف لابن أبی شیبه عن العیزار بن حریث :رَأَیتُ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام وعَلَیهِ کِساءُ خَزٍّ ، وکانَ یَخضِبُ بِالحِنّاءِ وَالکَتَمِ . (3)
المعجم الکبیر عن أبی عکاشه الهمدانی :رَأَیتُ عَلَی الحُسَینِ علیه السلام یَومَ قُتِلَ یَلمَقَ (4) سُندُسٍ (5) . (6)
المعجم الکبیر عن لیث :حَدَّثَنِی الخَیّاطُ الَّذی قَطَعَ لِلحُسَینِ (7) بنِ عَلِیٍّ علیه السلام قَمیصا ، قالَ : قُلتُ : أجعَلُهُ عَلی ظَهرِ القَدَمِ؟ قالَ : لا ، قُلتُ : فَأَجعَلُهُ أسفَلَ مِنَ الکَعبَینِ؟ فَقالَ علیه السلام : ما أسفَلَ مِنَ الکَعبَینِ فِی النّارِ (8) . (9)
المعجم الکبیر عن مستقیم بن عبدالملک :رَأَیتُ عَلَی الحَسَنِ وَالحُسَینِ علیهماالسلامجَوارِبَ (10) خَزٍّ مَنصوبٍ ، ورَأَیتُهُما یَرکَبانِ البَراذینَ (11) التِّجارِیَّهَ . (12)
.
1- .المِطْرَفُ بکسر المیم وضمّها : رداء من خزّ مربّع فی طرفه عَلَمان (مجمع البحرین : ج 2 ص 1099 «طرف») .
2- .. الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) : ج 1 ص 417 الرقم 394 ، سیر أعلام النبلاء : ج 3 ص 291 ، مسند ابن الجعد : ص 313 الرقم 2127 عن عامر وفیه «جبّه» بدل «مطرفا» ، ولیس فیهما ذیله .
3- .المصنّف لابن أبی شیبه : ج 6 ص 3 الرقم 2 ، المعجم الکبیر : ج 3 ص 100 الرقم 2795 وفیه «خزّ أحمر» ولیس فیه ذیله .
4- .الیَلْمَقُ : القَباء ، فارسی معرّب (الصحاح : ج 4 ص 1571 «یلمق») .
5- .السُّندُس : ما رقّ من الدیباج ورَفُعَ (النهایه : ج 2 ص 409 «سندس») .
6- .المعجم الکبیر : ج 3 ص 101 الرقم 2799 .
7- .فی المصدر : «الحسین» ، والصواب ما أثبتناه کما فی مجمع الزوائد .
8- .یراد به اللباس الطویل الذی هو للتبختر والخیلاء ، بقرینه الأحادیث الاُخری (راجع : روش فهم حدیث : ص 167 169) .
9- .المعجم الکبیر : ج 3 ص 100 الرقم 2793 ، مجمع الزوائد : ج 5 ص 217 الرقم 8528 .
10- .الجورب : لِفافهُ الرِّجل ، معرّب ، قال ابن السکّیت : «وقد تجورب جوربین» یعنی لبسهما (لسان العرب : ج 1 ص 263 «جرب») .
11- .البرذون : الدابّه وجمعه : براذین (لسان العرب : ج 13 ص 51 «برذن») .
12- .المعجم الکبیر : ج 3 ص 100 الرقم 2794 .
الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) به نقل از عَیزار بن حُرَیث : حسین بن علی علیه السلام را دیدم که رَدایی حاشیه دار از خَز داشت و موی سر و محاسنش را با حنا و کَتَم ، سیاه رنگ کرده بود .
المصنّف ، ابن ابی شیبه به نقل از عیزار بن حریث : حسین بن علی علیه السلام را دیدم ، در حالی که رَدایی از خز داشت (1) و مویش را با حنا و کَتَم ، سیاه رنگ نموده بود .
المعجم الکبیر به نقل از ابو عکاشه هَمْدانی : حسین علیه السلام را در روز شهادتش دیدم ، در حالی که قبایی از دیبا به تن داشت .
المعجم الکبیر به نقل از لیث : خیّاطی که برای حسین بن علی علیه السلام پیراهنی دوخته بود ، به من گفت : به حسین علیه السلام گفتم : آن را تا روی پا بیاورم؟ فرمود : «نه» . گفتم : آیا آن را پایین تر از قوزک پا بیاورم ؟ فرمود : «آنچه پایین تر از قوزک بیاید ، در آتش است» . (2)
المعجم الکبیر به نقل از مستقیم بن عبد الملک : حسن و حسین علیهماالسلام را دیدم که جوراب هایی بافته از خز ، پوشیده بودند و آن دو را دیدم که بر مَرکب های تجاری سوار می شوند .
1- .. در المعجم الکبیر ، خز با صفت «سرخ رنگ» آمده ؛ امّا بقیه این حدیث ، نیامده است .
2- .به قرینه احادیث دیگر ، کنایه از پوشیدن لباس بلند برای تبختر و فخرفروشی است .
3 / 6عِمامَتُهُالمصنّف لابن أبی شیبه عن أبی رزین :خَطَبَنَا الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام یَومَ الجُمُعَهِ ، وعَلَیهِ عِمامَهٌ سَوداءُ . (1)
المعجم الکبیر عن السدّی :رَأَیتُ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام وعَلَیهِ عِمامَهُ خَزٍّ ، قَد خَرَجَ شَعرُهُ مِن تَحتِ العِمامَهِ . (2)
المصنّف لابن أبی شیبه عن السدّی :رَأَیتُ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام ، وجُمَّتُهُ (3) خارِجَهٌ مِن تَحتِ عِمامَتِهِ . (4)
3 / 7خاتَمُهُالأمالی للصدوق عن علیّ بن سالم عن الصادق جعفر بن محمّد عن أبیه [الباقر] علیهماالسلام :کانَ لِلحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه السلام خاتَمانِ ، نَقشُ أحَدِهِما : «لا إلهَ إلَا اللّهُ عُدَّهٌ لِلِقاءِ اللّهِ» ، ونَقشُ الآخَرِ : «إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ» (5) . (6)
الکافی عن الحسین بن خالد عن أبی الحسن الثانی [الرضا] علیه السلام :کانَ نَقشُ ... خاتَمِ الحُسَینِ علیه السلام : «إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ» (7) .
1- .المصنّف لابن أبی شیبه : ج 6 ص 46 الرقم 21 .
2- .المعجم الکبیر : ج 3 ص 100 الرقم 2796 ، نصب الرایه : ج 4 ص 228 .
3- .. الجُمّه من شعر الرأس : ما سقط علی المنکبین (النهایه : ج 1 ص 300 «جمم») .
4- .المصنّف لابن أبی شیبه : ج 6 ص 57 الرقم 1 ، الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) : ج 1 ص 416 الرقم 393 ، سیر أعلام النبلاء : ج 3 ص 291 .
5- .الطلاق : 3 .
6- .الأمالی للصدوق : ص 193 ح 204 ، بحار الأنوار : ج 43 ص 247 ح 22 .
7- .الکافی : ج 6 ص 474 ح 8 ، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 2 ص 56 ح 206 ، الأمالی للصدوق : ص 543 ح 726 ، مکارم الأخلاق : ج 1 ص 206 ح 615 ، بحار الأنوار : ج 43 ص 242 ح 13 .
3 / 6عمامه اش
المصنّف ، ابن ابی شیبه به نقل از ابو رَزین : حسین بن علی علیه السلام ، در حالی که عمامه ای مشکی بر سر داشت ، روز جمعه برای ما خطبه خواند .
المعجم الکبیر به نقل از سُدّی : حسین بن علی علیه السلام را دیدم که عمامه ای از خَز به سر داشت و مویش از زیر عمامه ، بیرون بود .
المصنّف ، ابن ابی شیبه به نقل از سُدّی : حسین بن علی علیه السلام را دیدم که طُرّه مویش از عمامه اش بیرون آمده بود .
3 / 7انگشترش
الأمالی ، صدوق به نقل از علی بن سالم ، از امام صادق ، از پدرش امام باقر علیهماالسلام: حسین بن علی علیه السلام دو انگشتر داشت که نقش یکی از آنها ، «ذکرِ لا إله إلّا اللّه ، ساز و برگِ دیدار با خداست» و نقش دیگری ، این بود : «خداوند ، به انجام رساننده فرمان خویش است» .
الکافی به نقل از حسین بن خالد ، از امام رضا علیه السلام : نقش ... انگشتر حسین علیه السلام این بود : «خداوند ، فرمانش را به انجام رساننده است» .
الکافی عن یونس بن ظبیان وحفص بن غیاث عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :فی خاتَمِ الحَسَنِ وَالحُسَینِ علیهماالسلام : حَسبِیَ اللّهُ . (1)
الأمالی للصدوق عن محمّد بن مسلم :سَأَلتُ الصّادِقَ جَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ علیه السلام ، عَن خاتَمِ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه السلام ، إلی مَن صارَ؟ وذَکَرتُ لَهُ : أنّی سَمِعتُ أنَّهُ اُخِذَ مِن إصبَعِهِ فیما اُخِذَ . قالَ علیه السلام : لَیسَ کَما قالوا ، إنَّ الحُسَینَ علیه السلام أوصی إلَی ابنِهِ عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ علیهماالسلام ، وجَعَلَ خاتَمَهُ فی إصبَعِهِ ، وفَوَّضَ إلَیهِ أمرَهُ ، کَما فَعَلَهُ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بِأَمیرِ المُؤمِنینَ علیه السلام ، وفَعَلَهُ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام بِالحَسَنِ علیه السلام ، وفَعَلَهُ الحَسَنُ علیه السلام بِالحُسَینِ علیه السلام ، ثُمَّ صارَ ذلِکَ الخاتَمُ إلی أبی علیه السلام بَعدَ أبیهِ ، ومِنهُ صارَ إلَیَّ ، فَهُوَ عِندی ، وإنّی لَأَلبَسُهُ کُلَّ جُمُعَهٍ واُصَلّی فیهِ . قالَ مُحَمَّدُ بنُ مُسلِمٍ : فَدَخَلتُ إلَیهِ یَومَ الجُمُعَهِ وهُوَ یُصَلّی ، فَلَمّا فَرَغَ مِنَ الصَّلاهِ مَدَّ إلَیَّ یَدَهُ ، فَرَأَیتُ فی إصبَعِهِ خاتَما نَقشُهُ : «لا إلهَ إلَا اللّهُ عُدَّهٌ لِلِقاءِ اللّهِ» . فَقالَ : هذا خاتَمُ جَدّی أبی عَبدِ اللّهِ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه السلام (2) . (3)
الغیبه للطوسی عن أبی جعفر السمّان عن أبی محمّد صاحب العسکر علیه السلام عن آبائه علیهم السلام :کانَ لِفاطِمَهَ علیهاالسلامخاتَمٌ فَصُّهُ عَقیقٌ ، فَلَمّا حَضَرَتهَا الوَفاهُ دَفَعَتهُ إلَی الحَسَنِ علیه السلام ، فَلَمّا حَضَرَتهُ الوَفاهُ دَفَعَهُ إلَی الحُسَینِ علیه السلام . قالَ الحُسَینُ علیه السلام : فَاشتَهَیتُ أن أنقُشَ عَلَیهِ شَیئا ، فَرَأَیتُ فِی النَّومِ المَسیحَ عیسَی بنَ مَریَمَ عَلی نَبِیِّنا وآلِهِ وعَلَیهِ السَّلامُ ، فَقُلتُ لَهُ : یا روحَ اللّهِ! ما أنقُشُ عَلی خاتَمی هذا؟ قالَ : اُنقُش عَلَیهِ : «لا إلهَ إلَا اللّهُ المَلِکُ الحَقُّ المُبینُ»؛ فَإِنَّهُ أوَّلُ التَّوراهِ وآخِرُ الإِنجیلِ . (4)
1- .الکافی : ج 6 ص 473 ح 2 .
2- .من الممکن أن یکون المراد من هذه الروایه نفی سلب الخاتم الذی هو من مواریث الإمامه، وأنّ النقول الّتی ذکرت قطع إصبع الحسین علیه السلام بعد قتله بسبب الخاتم عندما لم یتمکّنوا من سلبه إلاّ بقطع الإصبع ( راجع : ج 7 ص 294 «القسم التاسع / الفصل الأوّل / غایه القساوه / سلب الإمام علیه السلام ») ، تشیر إلی خاتم آخر غیر ذلک الخاتم .
3- .الأمالی للصدوق : ص 207 ح 229 ، بحار الأنوار : ج 43 ص 247 ح 23 .
4- .الغیبه للطوسی : ص 297 ح 252 .
الکافی به نقل از یونس بن ظبیان و حفص بن غیاث ، از امام صادق علیه السلام : در انگشتر حسن و حسین علیهماالسلام ، این نقش بود : «خدا ، مرا بس است» .
الأمالی ، صدوق به نقل از محمّد بن مسلم : از امام صادق علیه السلام پرسیدم : انگشتر حسین بن علی علیه السلام به چه کسی رسید؟ و نیز به ایشان گفتم : شنیده ام که در واقعه عاشورا ، از انگشتش بیرون کشیده شده است . فرمود : «آن گونه که گفته اند ، نیست . حسین علیه السلام به فرزندش علی بن الحسین علیه السلام ، وصیّت کرد و انگشترش را در انگشت او نمود و کارش را به او واگذار کرد ، همان گونه که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله با امیر مؤمنان علی علیه السلام کرد و امیر مؤمنان علیه السلام با حسن علیه السلام و حسن علیه السلام با حسین علیه السلام . سپس آن انگشتر ، پس از پدرش ، به پدرم و از او به من رسید و اکنون ، نزد من است و من هر جمعه ، آن را به دست می کنم و با آن ، نماز می خوانم» . روز جمعه ، در حالی که امام صادق علیه السلام نماز می خواند ، بر او در آمدم . چون از نماز فارغ شد ، دستش را به سوی من دراز کرد و انگشتری در انگشتش دیدم که نقشش چنین بود : «ذکرِ لا إله إلّا اللّه ، ساز و برگِ دیدار با خداست» . سپس [امام علیه السلام ] فرمود : «این انگشتر جدّم ابو عبد اللّه حسین بن علی علیه السلام است» . (1)
الغیبه ، طوسی به نقل از ابو جعفر سمّان ، از امام عسکری، از پدرانش علیهم السلام : فاطمه علیهاالسلامانگشتری داشت که نگین آن ، عقیق بود و چون وفاتش در رسید ، آن را به حسن علیه السلام داد و هنگامی که وفات حسن علیه السلام در رسید ، آن را به حسین علیه السلام سپرد . حسین علیه السلام فرمود : «دوست داشتم که بر آن ، چیزی نقش کنم . در رؤیا ، مسیح عیسی بن مریم که بر پیامبر ما و خاندانش و بر او درود باد را دیدم و به او گفتم : ای روح خدا! بر این انگشترم ، چه چیزی نقش کنم؟ فرمود : بر آن ، نقش کن : خدایی جز خدای فرمان روای حقّ آشکار نیست ، که این جمله ، سرآغاز تورات و انجام انجیل است» .
1- .ممکن است مراد روایت ، نفی رُبودن انگشتری باشد که از مواریث امامت است . نقل هایی نیز که حاکی اند که انگشت مبارک امام علیه السلام را به خاطر انگشتر ، قطع کردند و آن را رُبودند (ر . ک : ج 7 ص 295 «بخش نهم / فصل یکم / تاراج کردن وسایل امام علیه السلام ») ، شاید منظورشان انگشتر دیگری باشد .
214
دلائل الإمامه :وکانَ لَهُ [ أیِ الإِمامِ الحُسَینِ علیه السلام ]خاتَمانِ ، فَصُّ أحَدِهِما عَقیقٌ نَقشُهُ : «إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ» . وعَلَی الخاتَمِ الَّذی اُخِذَ مِن یَدِهِ یَومَ قُتِلَ : «لا إلهَ إلَا اللّهُ عُدَّهُ لِقاءِ اللّهِ» ، مَن تَخَتَّمَ بِمِثلِهِما ، کانا لَهُ حِرزا (1) مِنَ الشَّیطانِ . (2)
1- .الحِرْز : الموضع الحصین (القاموس المحیط : ج 2 ص 172 «حرز») .
2- .دلائل الإمامه : ص 181 .
دلائل الإمامه :امام حسین علیه السلام ، دو انگشتر داشت . نگین یکی عقیق بود با این نقش : «خداوند ، کار خود را به انجام رساننده است» و بر انگشتر دیگرش که روز شهادتش از دستش بیرون آوردند ، چنین نوشته بود : «ذکر لا إله إلّا اللّه ، ساز و برگِ دیدار با خداست» . هر کس انگشترهایی مانند آن دو به دست کند ، حِرزِ (نگه دارنده) او در برابر شیطان هستند .
.
الفصل الرابع : النشأهالوراثه والتربیه عنصران أساسیّان فی بلوره شخصیّه الطفل، وقد حظی الإمام الحسین علیه السلام بأقصی ما یمکن أن یحظی به إنسان من هذین العنصرین . فهو من الجانب الوراثی، ابن علیّ علیه السلام وفاطمه علیهاالسلام، وسبط رسول اللّه صلی الله علیه و آله ، ولا یتمتّع أحد بهذه المیزات سواه وأخیه وأخواته. أمّا فیما یخصّ الجانب التربویّ ، فقد سجّل التاریخ رغم المحاولات الحثیثه لمحو فضائل أهل البیت علیهم السلام اهتمام النبیّ صلی الله علیه و آله بتربیه الإمامین الحسن والحسین علیهماالسلام . إنّ هذا الفصل هو فی الحقیقه رصد خبریٌّ لعیّنات ممّا أثبته التاریخ فی هذا المجال، مثل: إطعام النبیّ صلی الله علیه و آله لهما، ولعبه معهما، ووضعهما علی کتفیه، وتصارعهما علی مرأیً منه صلی الله علیه و آله ، إلی غیر ذلک من النماذج والأحداث. وهذا کلّه مضافا إلی دلالته علی محبّه النبیّ صلی الله علیه و آله العمیقه لهما علیهماالسلام، یحوی دروسا وعبرا أخلاقیّه وتربویّه .
.